ارتباط تغییرات مکانی- زمانی پوشش برف و دمای سطح زمین در البرز میانی

پهنه­های پوشیده از برف و نوسانات آن یکی از مولفه­های مهم در بررسی­های اقلیمی و هیدرولوژیک می­باشد که البته با ترکیب با توپوگرافی زمین و مشخصات ناهمواری­ها می­تواند در منابع آب و شناخت نسبت­ها و روابط بین مولفه­های محیطی مورد استفاده قرار گیرد. در این راستا وضعیت دمای سطح زمین و ارتباط آن با مولفة محیطی برف-پوش موردتوجه قرار گرفت. این مولفه­های محیطی با مولفة توپوگرافیک جهت شیب زمین که نقش بسزایی در ماندگاری و حفظ برف-پوش دارد، در ارتفاعات البرز مرکزی واقع در شمال ایران ترکیب شد. بدین منظور از داده­های پوش-برف و دمای سطح زمین ماهواره ترا و آکوا سنسور مادیس در بازة زمانی 2003 تا 2018 استفاده شد. داده­های پوشش برف با قدرت تفکیک مکانی 500 متر با استفاده از برنامه نویسی پایتون در کنش متقابل با مولفة توپوگرافیک جهت شیب در فضای مدلسازی رقومی زمین با تکنیک پردازش رستری پنجرة متحرک و تکنیک آنالیز سلول به سلول، تحلیل گردید. ارتباط واضحی بین جهت شیب زمین و درصد برف-پوش در ارتفاعات البرز مرکزی مشاهده شد. دمای سطح زمین و پوش-برف دارای روند معکوس خصوصاً در فصول زمستان و پائیز هستند. دمای سطح زمین ماه خرداد به تبعیت از زاویه سمت الراسی بالای خورشید ملاحظه شد. اختلاف بارزی بین دمای سطح زمین دامنه­های جنوبی و شمالی البرز مرکزی مشاهده می­شود که علاوه بر جهت شیب، رطوبت دریای خزر و نیز پوشش گیاهی و جنگلی در دامنه­های رو به شمال در این وضعیت تاثیر گذار است. در تمامی ماهها نرخ دمای سطح زمین دامنه­های جنوبی بالاتر از دامنه­های شمالی است. تحلیل جهتی نرخ دمای سطح زمین نشان دهندة مقادیر حداکثر در جهات جنوبی و خصوصاً جنوب شرقی و مقادیر حداقل در جهات شمال شرقی و خصوصاً شمالی در تمامی ماههای سال است.دامنه­های جنوبی ارتفاعات البرز مرکزی با عرض جغرافیایی باند 36 درجه، زاویة برخورد بالایی با اشعه­های خورشید داشته که این عامل نقش موثری در بالا بردن مقدار دمای سطح زمین در جهات جنوبی و جنوب شرقی است. در تمامی بازه­های زمانی ماهانه، فصلی و سالانه جهات طیف جنوبی (S,SE,SE) دارای نرخ دمای سطح زمین بیشتری از جهات طیف شمالی (N,NE,NW) بودند.